بازگشت
همه چيز در مورد چاقي
ارسالي بنفشه ميترا ارسالي بنفشه ميترا

 

 

 

دکتر رضا آمری نيا عضو اکادمي تغذيه و چاقي امريکا

 

بخش اول : چاقى بيمارى مزمنى است كه به علت نامتعادل بودن ميزان دريافت انرژى از راه غذا و ميزان مصرف يا سوخت انرژى در نتيجه فعاليت بدنى به وجود مى آيد. در واقع چاقى يك اختلال پيچيده تنظيم اشتها و سوخت و ساز مواد غذايى در تبديل به انرژى است كه توسط عوامل زيست محيطى خاصى كنترل مى شود.

 

• معيار تشخيص چاقى بر چه مبنايى است

براى تشخيص چاقى از اندازه گيرى بى ام آى (BMI=body mass index) استفاده مى شود كه از تقسيم وزن (كيلوگرم) بر قد (متر) به  دست مى آيد. البته عوامل ديگرى هم در تقسيم بندى چاقى از نظر شدت موثر است كه از جمله مى توان به توزيع چربى در قسمت هاى مختلف بدن، دور كمر، دور مچ دست و ميزان جثه افراد اشاره كرد. معيار BMI براى سنجش چاقى در بزرگسالان است و در كودكان بسته به سنين مختلف فرمولاسيون هاى متفاوت ارائه شده است.

•علل چاقى چيست

همانطور كه در ابتداى بحث اشاره شد عوامل بسيار زيادى در بروز چاقى موثر هستند اما به طور عمده علت هاى شناخته شده به قرار زير است.

الف - علل ژنتيكى: بين ۷۰ - ۲۵ درصد از تغييرات غيرطبيعى در وزن بدن ناشى از مسائل مربوط به ژن است. علت بالا بودن طيف حداقل و حداكثر ذكر شده تفاوت منابع علمى و كتب مرجع چاقى است ولى در كل بايستى اذعان داشت كه نقش عوامل ژنتيكى در چاقى ثابت شده است و با توجه به مطالعات خانوادگى كه هم خوانى BMI را در منسوبين درجه اول نشان داده است، اين موضوع به اثبات رسيده است كه نقش اختلالات ژنتيكى چيزى غيرقابل انكار است. طبق تحقيقات انجام گرفته مشخص شده است كه عواملى چون سوخت وساز پايين در حال استراحت، اثر حرارتى كم مواد غذايى و يا عدم سوخت وساز كامل چربى به همراه تمايل زياد بدن بر اثر استفاده از كربوهيدرات ها (مواد قندى) به عنوان سوخت مى توانند زمينه ژنتيكى چاقى را نشان دهند.

ب- عوامل محيطى: اختراعات و ابداعات مختلف در جهت راحتى انسان به طور غيرمستقيم سبب افزايش چشمگير چاقى در دنيا شده است. اتومبيل، آسانسور، پله برقى، ماشين هاى لباسشويى و ظرفشويى، دستگاه هاى كنترل از راه دور، مايكروويو و هزاران مورد ديگر همگى انسان را از تحرك بازداشته و از طرف ديگر غذاهاى آماده، رستوران ها و توليد مواد غذايى در بسته بندى هاى بزرگ مثل سس مايونز خانواده، چيپس خانواده و... عوامل مساعدى براى حركت كمتر و مصرف بيشتر را فراهم آورده است به طور كلى داده هاى فوق بيانگر اين مطلب است كه افزايش شيوع چاقى در دو يا سه دهه اخير ممكن است ناشى از كاهش در مصرف انرژى باشد كه با كاهش مساوى در دريافت انرژى نبوده است.

ج- بيمارى ها: بسيارى از بيمارى ها با توجه به مكانيسم آنها باعث چاقى مى شود. كم كارى غده تيروئيد سبب كاهش هورمون هاى تيروئيدى مى شود كه اين هورمون ها نقش بسيار مهمى در سوخت وساز مواد غذايى در بدن دارند و كم شدن آنها باعث ذخيره سازى چربى و در نتيجه چاقى مى شوند. بيمارى هاى ديگرى چون اختلالات عصبى _ عضلانى، بيمارى هاى استخوان و مفاصل به صورت غيرمستقيم و از طريق كاهش فعاليت باعث چاقى مى شوند. اختلال در هورمون هاى جنسى چه در زنان و چه در مردان ممكن است تعادل متابوليكى بدن را به هم زده و يكى از عوارض خود را با چاقى نشان دهد.

د- داروها: بسيارى از داروها در افزايش وزن نقش دارند. اين اثرات ممكن است مستقيم باشد مثل داروهاى ضدباردارى يا كورتون ها و يا در اثر پيامدهاى ناشى از دارو باشد مثل داروهاى ضدافسردگى و ضداضطراب كه با ايجاد خواب آلودگى و بى تحركى سبب كاهش در مصرف انرژى مى شوند.

ه _ اختلالات عصبى و مشكلات روانى: كه با توجه به غيرفعال كردن افراد سبب چاقى شده و مصرف داروهاى مختلف اين اثرات را دوچندان مى نمايد.

 

• روش هاى درمان چاقى چيست؟

امروزه روش هاى بسيار زيادى براى درمان اين بيمارى خطرناك ارائه شده است كه موثرترين، مقبول ترين، علمى ترين و سالم ترين آنها در ذيل توضيح داده مى شود:

الف _ رژيم درمانى: شايع ترين روش براى كم كردن وزن رژيم درمانى است. رژيم هاى مختلفى ارائه شده است كه در نوع خود داراى مزايا و معايب خاص خودشان هستند. مشهورترين آنها رژيم هاى گياهخوارى، رژيم اتكينز، رژيم اورنيش و رژيم اندروويل است كه خلاصه اى از آنها توضيح داده مى شود. در رژيم گياهخوارى كه خود به چند زيرگروه تقسيم مى شود افراد از مصرف محصولات حيوانى خوددارى مى كنند. در اين نوع رژيم بعضى از افراد حتى از محصولات غيرزنده حيوانات چون تخم مرغ استفاده نمى كنند. با توجه به اينكه بسيارى از مواد غذايى مورد نياز بدن در محصولات حيوانى است و عدم دريافت آنها ممكن است عوارض مهلكى ايجاد كنند امروزه اين نوع رژيم ها بايستى همراه با مكمل هاى مختلف غذايى باشد به طور مثال آهن موجود در گياهان از جمله اسفناج از نوع غيرقابل جذب براى بدن بوده در صورتى كه آهن قابل جذب براى بدن از نوع آهن موجود در پروتئين هاى حيوانى از جمله گوشت قرمز است. بنابراين در صورت عدم دريافت مكمل هاى آهن ممكن است عوارضى چون ريزش مو و كم خونى ها ايجاد شود.

 

بخش دوم :در رژيم پروفسور اتكينز كه در چهار مرحله انجام مى شود مصرف كربوهيدرات ها تقريباً در حد صفر و مصرف چربى ها و پروتئين ها آزاد است. در اين نوع رژيم مصرف هرگونه مواد قندى از جمله نان،  برنج، شيرينى و قند ممنوع است كه البته در ابتدا روش موفقى به نظر مى رسد ولى با توجه به اينكه مصرف بالاى مواد غذايى پرچرب عوارض بسيار زيادى از جمله مشكلات قلبى _ عروقى، فشار خون و مسائل مربوط به گرفتگى عروق خونى را به همراه دارد امروزه منسوخ شده است. جالب است كه گفته مى شود پروفسور اتكينز به علت عوارض رژيم غذايى خودش جان خود را از دست داده است.

در رژيم غذايى دكتر اورنيش مصرف سبزيجات و مواد غذايى كم چرب توصيه مى شود. در اين سبك از رژيم غذايى گفته شده كه حبوبات، ميوه جات،  غلات و سبزيجات را مى توان به هر مقدار كه خواست خورد. رژيم غذايى دكتر اندروويل توصيه به كم خورى و ورزش است. در اين سبك رژيمى توصيه شده از كربوهيدرات ها يا مواد قندى مى توان صرفاً از غلات، لوبيا، جو و به مقدار كم برنج مصرف كرد. از چربى ها از نوع تك اشباع مثل زيتون، ماهى و دانه هاى روغنى و از پروتئين ها مواد پروتئين گياهى از جمله حبوبات و سويا بايستى مصرف شود.

در اين سبك رژيم مصرف شير ممنوع است. در انتها بايستى ذكر كنم كه امروزه سالم ترين نوع رژيم غذايى استفاده از هر پنج گروه مواد غذايى يعنى كربوهيدرات ها، چربى ها، پروتئين ها، املاح معدنى و ويتامين ها در مقادير تعيين شده توسط پزشك تغذيه هست، چرا كه بدن ما به همه انواع مواد غذايى نياز دارد و حذف يك ماده غذايى ممكن است در درازمدت سبب عوارض خطرناكى شود.

ب- رفتار درمانى: امروزه تغيير و اصلاح رفتار هاى غلط تغذيه اى در صف اول درمان چاقى قرار دارد. همان طورى كه در بحث علل محيطى چاقى ذكر شد زندگى ماشينى سبب افزايش چشمگير چاقى در سطح جهان شده است و تغيير رفتارهاى غذايى و تطابق آن با تكنولوژى پيشرفته باعث بى تحركى همراه با مصرف بالاى مواد پرانرژى شده كه در نهايت معضل چاقى را ايجاد كرده است. نمونه اى از تغيير در رفتارهاى بد غذايى براى درمان چاقى ذكر مى شود:

۱- از خوردن غذا جلو تلويزيون، راديو و كامپيوتر بپرهيزيد چرا كه حواستان پرت شده و ميزان غذايى كه مى خوريد خيلى بيشتر از مورد نيازتان خواهد بود.

۲- تند غذا نخوريد چرا كه قبل از احساس سيرى مواد غذايى بيشترى در داخل معده انباشته مى شود. خوردن آهسته غذا سبب مى شود كه قند خون در حين خوردن بالا رفته و مركز اشتها مهار شود.

۳- از پله به جاى آسانسور يا پله برقى استفاده كنيد.

۴- ريموت كنترل دستگاه هاى الكترونيكى (دستگاه هاى كنترل از راه دور) را از دور و بر خود جمع كنيد و براى روشن و خاموش كردن دستگاه هاى الكترونيكى حركت كنيد.

۵- اتومبيل خود را كمى دورتر از مقصد پارك كنيد و مقدارى از راه را پياده روى كنيد.

۶- از بشقاب هاى كوچك براى غذا استفاده كنيد چرا كه بشقاب بزرگ حجم غذاى بيشترى را مى گيرد و شما براى جلوگيرى از اسراف مجبور خواهيد بود بيشتر از حد مورد نياز غذا بخوريد.

۷- هنگامى كه گرسنه هستيد به خريد نرويد چون ممكن است از تنقلات و شيرينى جات بيشتر خريد كنيد.

۸- سعى كنيد وقتى خريد مى رويد پول زياد با خود نبريد چرا كه مواد غذايى بيشترى خريد مى كنيد و چه بسا كه مواد خريدارى شده ضرورى هم نباشد. به كارمندان توصيه مى كنم اواسط و اواخر ماه براى خريد بروند چرا كه در اوايل ماه كه حقوق دريافت كرده اند ممكن است خريد زيادى داشته باشند.

۹- اگر به رستوران مى رويد سعى كنيد يك غذا را براى دو نفر سفارش دهيد.

۱۰- اگر براى شام مهمان داريد در انتها باقى مانده غذا را در ظرفى ريخته و به ميهمانتان بدهيد تا به منزل ببرد چرا كه ماندن آنها باعث مى شود شما بيشتر از معمول بخوريد تا مواد غذايى باقى مانده فاسد نشود.

 

 

منبه سايت آمری نيا 


May 1st, 2006


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
علمي و معلوماتي